 |
Στην ενότητα αυτή περιγράφονται τα συχνότερα χειρουργικά νοσήματα του εγκεφάλου και συγκεκριμένα:
|
 |
Τα ανευρύσματα των εγκεφαλικών αρτηριών είναι τοπικές, σφαιρικές συνήθως, διαστολές των τοιχωμάτων τους. Δημιουργούνται όταν οι εγκεφαλικές αρτηρίες αναπτύξουν αδύνατα σημεία στο τοίχωμά τους. Η ρήξη των ανευρυσμάτων εκδηλώνεται ως υπαραχνοειδής αιμορραγία, μια διάχυτη αιμορραγία στην επιφάνεια του εγκεφάλου, ή ως ενδοεγκεφαλική αιμορραγία. Οι αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες είναι ενδοεγκεφαλικές εξεργασίες που αποτελούνται από ένα σύνολο παθολογικών αγγείων, συγκεκριμένα φλέβες και αρτηρίες οι οποίες επικοινωνούν απευθείας μεταξύ τους χωρίς φυσιολογικό ενδιάμεσο σύστημα τριχοειδικών αγγείων. Είναι συνήθως συγγενείς ανωμαλίες και εκδηλώνονται με εγκεφαλική αιμορραγία όταν διαρραγούν ή με κεφαλαλγία, επιληπτικές κρίσεις και νευρολογικό έλλειμμα (αδυναμία άκρων, υπαισθησία, διαταραχή του λόγου κ.α.) πριν τη ρήξη τους. Αρκετά ανευρύσματα και αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες ανευρίσκονται τυχαία σε απεικονιστικούς ελέγχους του εγκεφάλου πριν προλάβουν να προκαλέσουν συμπτώματα. Η διάγνωσή τους γίνεται με αγγειογραφία και η θεραπεία τους είναι σχεδόν πάντα επεμβατική με χειρουργείο, εμβολισμό, ακτινοχειρουργική ή συνδυασμούς τους. |
|
Επίπτωση και Αιτίες Η επίπτωση των ανευρυσμάτων του εγκεφάλου είναι περίπου 1 στους 10.000 ανθρώπους. Οι αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες είναι αρκετά σπανιότερες, με επίπτωση περίπου 1,4/100.000 ανθρώπους. Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη ανευρυσμάτων είναι το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση, η παχυσαρκία αλλά και διάφορα γενετικά σύνδρομα όπως η πολυκυστική νόσος των νεφρών, η νευροϊνωμάτωση τύπου Ι, το σύνδρομο Marfan κ.α. Οι αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες είναι συνήθως συγγενείς. Συμπτώματα Ανευρύσματα Τα ανευρύσματα των αρτηριών εγκεφάλου είναι συνήθως ασυμπτωματικές νόσοι έως την ρήξη τους. Ορισμένα πιέζουν εγκεφαλικά νεύρα, ιδιαίτερα τα οφθαλμοκινητικά, και μπορεί να προκαλέσουν διπλωπία. Η ρήξη τους εκδηλώνεται με υπαραχνοειδή αιμορραγία, μια διάχυτη αιμορραγία στην επιφάνεια του εγκεφάλου, η οποία προκαλεί αιφνίδια, εξαιρετικά έντονη, ινιακή συνήθως, κεφαλαγία, έμετο, και όχι σπάνια διαταραχή του επιπέδου συνειδήσεως και λιποθυμία. Η υπαραχνοειδής αιμορραγία είναι μια εξαιρετικά σοβαρή νόσος με υψηλά ποσοστά θνησιμότητας η οποία απαιτεί άμεση θεραπεία. Αρτηριοφλεβώδεις Δυσπλασίες Οι περισσότερες αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες είναι ασυμπτωματικές και ανευρίσκονται τυχαία. Η πιο συχνή εκδήλωση των αρτηριοφλεβωδών δυσπλασιών είναι η ενδοεγκεφαλική αιμορραγία. Πριν από την ρήξη τους μπορεί να προκαλέσουν επιληπτικές κρίσεις και ποικίλα νευρολογικά ελλείμματα ανάλογα με την θέση και το μέγεθος τους (αδυναμία ή μούδιασμα σε άκρα ή στο πρόσωπο, διαταραχές του λόγου, οφθαλμοκινητικές διαταραχές κ.α.). |
Αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία (περίγραμμα). |
|
Διάγνωση Υπαραχνοειδής αιμορραγία: Μαγνητική ή/και Αξονική τομογραφία εγκεφάλου, Μαγνητική, αξονική ή, κυρίως, ψηφιακή αγγειογραφία εγκεφάλου. Οσφυονωτιαία παρακέντηση. Ανευρύσματα: Μαγνητική, αξονική ή, κυρίως, ψηφιακή αγγειογραφία εγκεφάλου. Αρτηριοφλεβώδεις Δυσπλασίες: Μαγνητική ή αξονική τομογραφία εγκεφάλου με σκιαγραφικό, Μαγνητική, αξονική ή, κυρίως, ψηφιακή αγγειογραφία εγκεφάλου. |
|
Αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία, μάζα παθολογικών αγγείων με χρώμα |
Πρόγνωση Ανευρύσματα Η πιθανότητα ρήξης ενός ανευρύσματος εξαρτάται από την θέση του και κυρίως το μέγεθός του και υπολογίζεται κατά μέσο όρο σε περίπου 1% ετησίως (μικρότερη σε ανευρύσματα μικρότερα των 10 mm σε διάμετρο, και αρκετά μεγαλύτερη σε μεγάλα ανευρύσματα). Η υπαραχνοειδής αιμορραγία έχει περίπου 50% θνησιμότητα το πρώτο μήνα μετά την εκδήλωσή της και σημαντική νευρολογική νοσηρότητα στους επιβιώσαντες ασθενείς (περίπου 30% έχουν σημαντική νευρολογική βλάβη). Αρτηριοφλεβώδεις Δυσπλασίες Η πιθανότητα ρήξης μιας αρτηριοφλεβώδους δυσπλασίας υπολογίζεται σε 2-4% ετησίως. Η πρόγνωση της εγκεφαλικής αιμορραγίας εξαρτάται από την θέση και το μέγεθός της. Τα συμπτώματα που προκαλούνται από μη ραγέντες αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες δεν ανατάσσονται χωρίς την αφαίρεσή της. |
|
Θεραπεία Ανευρύσματα: Η θεραπεία των ανευρυσμάτων είναι κατά κανόνα παρεμβατική με χειρουργική επέμβαση ή εμβολισμό. Η χειρουργική επέμβαση αποσκοπεί στην απομόνωση του ανευρύσματος από την υπόλοιπη αρτηριακή κυκλοφορία η οποία πραγματοποιείται με τοποθέτηση ειδικού clip στη βάση του. Ο εμβολισμός γίνεται με ενδαγγειακό καθετήρα με την βοήθεια του οποίου τοποθετούνται μεταλλικά ελάσματα εντός του ανευρύσματος με αποτέλεσμα την θρόμβωσή του. Αρτηριοφλεβώδεις Δυσπλασίες Η θεραπεία των αρτηριοφλεβωδών δυσπλασιών είναι αρκετά σύνθετη και εξαρτάται από το μέγεθος, την θέση τους και τα αγγειακά χαρακτηριστικά τους. Μπορούν να αντιμετωπιστούν με χειρουργική επέμβαση, εμβολισμό, ακτινοχειρουργική γ-knife ή οποιοδήποτε συνδυασμό των ανωτέρω. Σκοπός της θεραπείας είναι να αποκλειστεί η αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία από την αγγειακή κυκλοφορία χωρίς να επηρεαστεί η λειτουργία του εγκεφάλου.
|
Ανεύρυσμα (περίγραμμα)
|
 |
Ως κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ορίζονται οι τραυματισμοί του κρανίου και του εγκεφάλου. Ο όρος κρανιοεγκεφαλική κάκωση συμπεριλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα βαρύτητας και αιτιολογίας, από την ήπια διάσειση εγκεφάλου έως τα κατάγματα του κρανίου με συνοδά αιματώματα (επισκληρίδια, υποσκληρίδια και ενδοεγκεφαλικά) και βαρύ εγκεφαλικό τραυματισμό. Η ταξινόμηση και αξιολόγηση τους είναι σύνθετη ανάλογα με το μηχανισμό πρόκλησής τους, την μορφολογία τους (ανοιχτές-κλειστές) και την βαρύτητά τους (ήπιες, μέτριας βαρύτητας και βαρείες). Τα συμπτώματά τους παρουσιάζουν επίσης μεγάλη ποικιλία ανάλογα με το είδος και το βαθμό του εγκεφαλικού τραυματισμού, από την βραχεία διαταραχή του επιπέδου συνειδήσεως έως το κώμα και το ίδιο φυσικά ισχύει για την πρόγνωση και θεραπεία τους. Στην ενότητα αυτή θα δοθεί έμφαση περισσότερο στις ηπιότερες, κλειστού τύπου κακώσεις. |
Επίπτωση και Αιτίες
Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις στο σύνολό τους είναι μια πολύ κοινή αιτία επίσκεψης και νοσηλείας στο Νοσοκομείο. Ο συνολικός αριθμός των ασθενών που καταλήγουν στο Νοσοκομείο και χρήζουν εισαγωγής και νοσηλείας από κάποιας μορφής κρανιοεγκεφαλική κάκωση είναι περίπου 35.000. Οι πιο συνηθισμένες αιτίες είναι οι πτώσεις, οι ατυχηματικές κακώσεις από αντικείμενα, τα τροχαία ατυχήματα και οι ξυλοδαρμοί.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων ποικίλουν, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ανάλογα με τον βαθμό βαρύτητάς τους.
Στις απλές κακώσεις κεφαλής χωρίς σημαντικά στοιχεία εγκεφαλικής συμμετοχής (δηλαδή χωρίς απώλεια συνειδήσεως, περιτραυματική αμνησία, διαταραχή του επιπέδου ή του περιεχόμενου της συνειδήσεως και εστιακή νευρολογική παθολογία) τα συμπτώματα είναι συνήθως τοπικό άλγος στο σημείο του τραυματισμού, καριβαρία (αίσθηση βάρους στο κεφάλι) και ήπια ζάλη. Η διάσειση του εγκεφάλου περιλαμβάνει επιπλέον βραχεία απώλεια συνειδήσεως ή/και περιτραυματική αμνησία, ζάλη, ήπιο αίσθημα αποπροσανατολισμού και κεφαλαλγία. Προϋπόθεση για την διάγνωσή της είναι η απουσία ευρημάτων στον απεικονιστικό έλεγχο του εγκεφάλου αλλά και σοβαρότερης νευρολογικής παθολογίας.
Οι βαρύτερες των ανωτέρω κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις παρουσιάζουν επιπλέον έντονα συνήθως συμπτώματα (τα οποία μπορούν να παρουσιαστούν και με καθυστέρηση), όπως εστιακά νευρολογικά ελλείμματα (αδυναμία κίνησης ενός ή περισσοτέρων άκρων, βλάβη των οφθαλμοκινητκών νεύρων κ.α.), επιληπτικές κρίσεις, ωτορραγία ή ρινορραγία, σύγχυση ή κώμα.
|
Διάγνωση Απαραίτητες είναι: Η λεπτομερής κλινική εξέταση και το ιστορικό, από τα οποία πρέπει να προκύπτουν (και να αξιολογούνται) ο τρόπος και η βαθμός βίας της κάκωσης, αλλά και τα πρώιμα συμπτώματα Η αξονική τομογραφία του εγκεφάλου (χωρίς σκιαγραφικό). Η πραγματοποίηση (ή όχι) και ο χρόνος αυτής σε σχέση με την κάκωση αποφασίζονται κατόπιν αξιολόγησης του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης. Είναι απαραίτητη στους ασθενείς με κακώσεις υψηλής βίας και συμπτώματα ή ευρήματα τα οποία θέτουν την υποψία εγκεφαλικής βλάβης οποιουδήποτε είδους. Ο απεικονιστικός έλεγχος είναι ιδιαίτερα σημαντικός σε ασθενείς με προϋπάρχουσες νευρολογικές παθήσεις όπως η άνοια, σε ασθενείς υπό την επήρεια αλκοολούχων ποτών ή ναρκωτικών φαρμάκων και σε ασθενείς με διαταραχή του μηχανισμού πήξεως του αίματος (και ιατρογενή, όπως η λήψη αντιπηκτικών φαρμάκων). Σε ορισμένες περιπτώσεις: Η μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου.
|
Υποσκληρίδιο αιμάτωμα εγκεφάλου αριστερά. |
Πρόγνωση
Και η πρόγνωση των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων ποικίλει ανάλογα με την βαρύτητά τους.
Οι απλές κακώσεις της κεφαλής έχουν εξαιρετική πρόγνωση και το ίδιο ισχύει για την συντριπτική πλειοψηφία των διασείσεων του εγκεφάλου. Εξαίρεση αποτελούν λίγοι ασθενείς που αναπτύσσουν χρόνια συμπτωματολογία (μήνες), αυτοί που εκτίθενται εκ’ νέου σε τραυματισμό της κεφαλής σύντομα μετά την πρώτη κάκωση και αυτοί που αναπτύσσουν καθυστερημένη επιδείνωση. Η πιθανότητα αυτή αν και μικρή, δεν είναι ανύπαρκτη και αυτοί οι ασθενείς πρέπει να επαναξιολογούνται άμεσα με επανάληψη ή διεύρυνση του απεικονιστικού ελέγχου για να αποκλεισθεί η πιθανότητα καθυστερημένης ανάπτυξης αιματώματος η εγκεφαλικής βλάβης.
Στους ηλικιωμένους ή στους χρήστες αντιπηκτικών φαρμάκων μπορεί επίσης να υπάρξει ανάπτυξη αιματώματος εβδομάδες έως και μήνες μετά την κάκωση της κεφαλής, το Χρόνιο Υποσκληρίδιο Αιμάτωμα.
Στις βαρύτερες κακώσεις η πρόγνωση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων είναι η νευρολογική κατάσταση του ασθενούς στην προσέλευση, ο βαθμός της εγκεφαλικής βλάβης, η ηλικία, τα προϋπάρχοντα νοσήματα, η ύπαρξη κακώσεων σε άλλα οργανικά συστήματα και η βαρύτητά τους, κ.α.
|
Επισκληρίδιο αιμάτωμα εγκεφάλου αριστερά. Κάταγμα κρανίου με πράσινο βέλος. |
Θεραπεία Στην κάκωση κεφαλής και στην διάσειση του εγκεφάλου δεν απαιτείται στοχευμένη αλλά γενική υποστηρικτική θεραπεία όπως κλινοστατισμός, παυσίπονα (ΟΧΙ ΑΣΠΙΡΙΝΗ), φαρμακευτική αγωγή για την ζάλη ή την ναυτία και κυρίως παρακολούθηση για ένα τουλάχιστον εικοσιτετράωρο. Η θεραπεία και η παρακολούθηση μπορεί, σε ασθενείς με πολύ ήπια συμπτώματα, να γίνει και στο σπίτι με συγκεκριμένες οδηγίες και σύσταση για άμεση επανεξέταση επί επιδεινώσεως (προϋποθέτει συνεχή παρουσία συνοδού στο σπίτι). Σε ορισμένες περιπτώσεις οι ασθενείς χρήζουν νοσηλείας, και αυτό συμβαίνει όταν τα συμπτώματα (κεφαλαλγία, ζάλη, ναυτία, αστάθεια) είναι πιο έντονα, όταν έχει επηρεαστεί το επίπεδο ή το περιεχόμενο της συνειδήσεως, όταν αξιολογείται ότι παρά την αρχική αρνητική απεικόνιση του εγκεφάλου υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καθυστερημένου αιματώματος ή εγκεφαλικής βλάβης (κακώσεις υψηλής βίας, ασθενείς υψηλού ρίσκου, ηλικιωμένοι, λαμβάνοντες αντιπηκτικά), όταν είναι δύσκολο να εκτιμηθεί κλινικά η νευρολογική κατάσταση του ασθενούς (χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών) ή ακόμη και για κοινωνικούς λόγους (απουσία ατόμων που θα παρακολουθήσουν τον ασθενή στο σπίτι, φόβος). |
 |
Τα χρόνια υποσκληρίδια αιματώματα είναι αιματώματα τα οποία αναπτύσσονται στην επιφάνεια του εγκεφάλου καθυστερημένα (εβδομάδες έως και μήνες) μετά από μια, συνήθως ήπια, κάκωση της κεφαλής, κυρίως σε ασθενείς ηλικιωμένους, με διαταραχές της πήξεως του αίματος ή λαμβάνοντες αντιπηκτική ή αντιαιμοπεταλιακή φαρμακευτική αγωγή όπως η ασπιρίνη. Η ανάπτυξή τους είναι αργή και το ίδιο ισχύει για τα ποικίλα συμπτώματά τους. Η θεραπεία στα μεγάλα ή προκαλούντα συμπτώματα χρόνια υποσκληρίδια αιματώματα είναι κατά κανόνα χειρουργική με κρανιοανάτρηση ή μικρή κρανιοτομία και παροχέτευση του αιματώματος. |
Επίπτωση και Αιτίες
Ο εγκέφαλος περιβάλλεται από 3 μήνιγγες, μεμβράνες, οι οποίες εμπεριέχουν και το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (Ε.Ν.Υ.) το οποίο τον περικλείει. Η εξωτερική, και ισχυρότερη ονομάζεται σκληρά μήνιγγα, η επόμενη αραχνοειδής μήνιγγα (κάτω από την οποία βρίσκεται το Ε.Ν.Υ.) και η εσώτερη χοριοειδής μήνιγγα. Ο χώρος ανάμεσα στη σκληρά και την αραχνοειδή μήνιγγα ονομάζεται υποσκληρίδιος και εμπεριέχει αγγεία τα οποία συνδέουν το αγγειακό πλέγμα της επιφάνειας του εγκεφάλου με αυτό της σκληράς μήνιγγας. Μικρή ρήξη των αγγείων αυτών από τραυματισμό της κεφαλής προκαλεί αιμορραγία στον υποσκληρίδιο χώρο και σταδιακή συσσώρευση υγρού το οποίο αποτελεί, μεταξύ άλλων, προϊόν της αποδόμησης του αίματος. Η συλλογή αυτή υγρού, το χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα, τείνει να μεγαλώνει στο χρόνο μέσω όσμωσης και μικρών συνεχιζόμενων μικροαιμορραγιών, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πίεση στην επιφάνεια του εγκεφάλου δημιουργώντας ποικίλα νευρολογικά ελλείμματα.
Η κάκωση της κεφαλής μπορεί να είναι πολύ ήπια και γι’ αυτόν τον λόγο περίπου 50% από τους ασθενείς με χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα δεν μπορούν να την ανακαλέσουν όταν διαγιγνώσκονται. Η δημιουργία ενός χρόνιου υποσκληρίδιου αιματώματος είναι πιο συνήθης στους ηλικιωμένους (η μέση ηλικία των ασθενών που διαγνώσκονται με χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα είναι τα 63 έτη).
Οι διαταραχές της πήξεως του αίματος – σε αυτές συμπεριλαμβάνονται και οι φαρμακευτικά προκαλούμενες, όπως η χρήση αντιπηκτικών και αντιαιμοπεταλιακών φαρμάκων - επίσης συμβάλουν στη ευκολότερη δημιουργία αιμορραγιών και χρόνιων υποσκληρίδιων αιματωμάτων μετά από τραυματισμούς της κεφαλής. Η χρόνια κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών, ή οποία προκαλεί επίσης ατροφία του εγκεφάλου, διαταραχή της πήξεως και αυξημένη προδιάθεση για τραυματισμούς, είναι επίσης μια άλλη αιτία δημιουργίας αυτής της ειδικής κατηγορίας αιματωμάτων.
25% από τα χρόνια υποσκληρίδια αιματώματα είναι αμφοτερόπλευρα.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα του χρόνιου υποσκληριδίου αιματώματος αναπτύσσονται, όπως προαναφέρθηκε, εβδομάδες έως και μήνες μετά την κάκωση της κεφαλής. Αυτά είναι η κεφαλαλγία, η σύγχυση, η εμμένουσα ζάλη και αστάθεια, η αδυναμία ή/και η υπαισθησία (μούδιασμα) ενός ή περισσοτέρων άκρων, οι επιληπτικές κρίσεις, οι διαταραχές του λόγου (δυσαρθρία, δυσφασία), της προσωπικότητας (ευερεθιστότητα, βραδυψυχισμός), του επιπέδου συνειδήσεως (υπνηλία, λήθαργος), των ανωτέρων νοητικών λειτουργιών (δυσχέρεια μνήμης) κ.α. Η ένταση και το είδος των συμπτωμάτων εξαρτώνται από το μέγεθος και την θέση του αιματώματος. Η αργή ανάπτυξη των συμπτωμάτων μπορεί να δυσχεραίνει την παρατήρησή τους από τον ασθενή ή τους οικείους του.
Διάγνωση
Για τη διάγνωση απαιτούνται:
Λήψη λεπτομερούς ιστορικού και κλινική εξέταση
Αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα χρόνια υποσκληρίδια αιματώματα μπορεί έχουν την ίδια πυκνότητα στην απεικόνιση με το εγκεφαλικό παρέγχυμα ή να βρίσκονται ακόμη σε πρώϊμο στάδιο ανάπτυξης όσον αφορά στο μέγεθος και τη σύσταση, και αυτό μπορεί να καταστήσει την διάγνωση πιο δύσκολη.
Πρόγνωση
Η αυτόματη ίαση στα χρόνια υποσκληρίδια αιματώματα δεν είναι καθόλου συχνή λόγω του προαναφερόμενου μηχανισμού δημιουργίας τους, ο οποίος τείνει να συντηρεί, και στη συντριπτική πλειοψηφία τους, να αυξάνει το μέγεθός τους και κατά επέκταση την πίεση στον εγκέφαλο και τα συμπτώματα τους. Νέες αιμορραγίες εντός του αιματώματος μπορεί να αυξήσουν το μέγεθός του και να επιδεινώσουν τα συμπτώματα αιφνίδια. Για τους ανωτέρω λόγους μεγάλα ή/και συμπτωματικά αιματώματα πρέπει κατά κανόνα να χειρουργούνται άμεσα. Μικρά αιματώματα με πάχος κάτω του ενός εκατοστού έχουν γενικότερα καλύτερη πρόγνωση και μπορεί να απορροφηθούν χωρίς χειρουργική θεραπεία σε μακρύ χρονικό ορίζοντα (μήνες), αυτό όμως δεν αποτελεί σε καμμία περίπτωση εγγύηση για την εξέλιξή τους.
Θεραπεία
Η θεραπεία των χρόνιων υποσκληρίδιων αιματωμάτων είναι κατά κανόνα χειρουργική. Η επέμβαση είναι παροχέτευση του αιματώματος με τη βοήθεια κρανιοανατρήσεων, διάνοιξης δηλαδή 1 ή 2 οπών στο κρανίο του ασθενούς με σκοπό να μειωθεί ο όγκος και η πίεση του αιματώματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες έχουν αναπτυχθεί διαφράγματα στο εσωτερικό του αιματώματος μπορεί να απαιτηθεί μια μικρή κρανιοτομία για να παροχετευθεί καλύτερα το αιμάτωμα. Δες ενότητα: Παροχέτευση Υποσκληρίδιου Αιματώματος.
 |
Το αυτόματο ενδοεγκεφαλικό αιμάτωμα ή εγκεφαλική αιμορραγία, είναι η δεύτερη πιο συχνή μορφή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου μετά το εγκεφαλικό έμφρακτο. Προσβάλει περισσότερο τους ηλικιωμένους. Τα συμπτώματά του εξαρτώνται από το μέγεθος και την θέση του στον εγκέφαλο και είναι, μεταξύ άλλων, η κεφαλαλγία, με συνοδό συνήθως έμετο, διαταραχή του επιπέδου συνειδήσεως και διαφορετικοί βαθμοί και είδη νευρολογικού ελλείμματος, όπως η αδυναμία και η υπαισθησία (μούδιασμα) σε ένα ή περισσότερα άκρα, διαταραχές του λόγου κ.α. Η πρόγνωση εξαρτάται και αυτή από το μέγεθος και τη θέση του αιματώματος, την ηλικία και την γενικότερη υγεία του ασθενούς και το ίδιο ισχύει για την θεραπεία της οποίας η επιλογή (συντηρητική ή χειρουργική) πρέπει να είναι βαρύτατα εξατομικευμένη. |
Επίπτωση και Αιτίες
Το αυτόματο ενδοεγκεφαλικό αιμάτωμα αποτελεί το 15% περίπου όλων των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, και πλήττει περίπου 25 ασθενείς ανά 100.000 ανθρώπους και έτος. Η επίπτωσή του αυξάνει συνεχώς μετά τα 55 έτη και είναι η μεγαλύτερη μετά τα 80. Οι αιτίες του είναι πολλές και συμπεριλαμβάνουν την αρτηριακή υπέρταση, την κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών, τις διαταραχές της πηκτικότητας του αίματος κ.α. Για ευνόητους λόγους η χρήση αντιπηκτικών φαρμάκων, όπως η ασπιρίνη, ευνοεί τη δημιουργία τους όταν προυπάρχουν οι κύριες γενεσιουργές αιτίες. Παλαιότερα εγκεφαλικά επεισόδια θεωρείται ότι αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο αυτόματου ενδοεγκεφαλικού αιματώματος. Αυτόματα ενδοεγκεφαλικά αιματώματα παρατηρούνται και σε πολύ νεότερους ασθενείς (κάτω των 45 ετών) και τότε είναι συνήθως απότοκος ανευρύσματος εγκεφάλου ή αρτηριοφλεβώδους δυσπλασίας
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα του αυτόματου ενδοεγκεφαλικού αιματώματος αναπτύσσονται σε χρονικό διάστημα λεπτών έως ωρών από τη δημιουργία του και είναι η κεφαλαλγία, με συνοδό συνήθως έμετο, διαταραχή του επιπέδου συνειδήσεως (υπνηλία, λήθαργος και σε βαρύτερες περιπτώσεις κώμα) και διαφορετικοί βαθμοί και είδη νευρολογικού ελλείμματος, όπως η αδυναμία και η υπαισθησία (μούδιασμα) σε ένα ή περισσότερα άκρα, διαταραχές του λόγου κ.α. Η ύπαρξη αίματος εντός του εγκεφαλικού παρεγχύματος δημιουργεί περιβάλλον οίδημα σε αυτό, το οποίο σε συνδυασμό με ενδεχόμενη συνεχιζόμενη αιμορραγία, ειδικά στους ασθενείς με αντιπηκτικά, τείνει να επιδεινώνει τα συμπτώματα τις πρώτες ημέρες.
|
Διάγνωση Απαραίτητες είναι: Η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση, Η αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, Ο εργαστηριακός έλεγχος της πηκτικότητας του αίματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις: Η μαγνητική, αξονική ή ψηφιακή αγγειογραφία του εγκεφάλου (κυρίως σε νεότερους ασθενείς). Πρόγνωση Η νοσηρότητα και η θνησιμότητα από ένα αυτόματο ενδοεγκεφαλικό αιμάτωμα ορίζεται από τον συνδυασμό μεγέθους και θέσης του αιματώματος, της ηλικίας και της γενικής κατάστασης του ασθενούς. Η συνολική θνησιμότητα είναι περίπου 44% τις πρώτες 30 ημέρες. Είναι προφανές ότι μικρότερα αιματώματα σε μη ευγενείς περιοχές του εγκεφάλου (όπως αυτές που ελέγχουν την κίνηση και τον λόγο), έχουν πολύ καλύτερη πρόγνωση και μπορεί να απορροφηθούν χωρίς να αφήσουν μόνιμα νευρολογικά ελλείμματα. Μεγαλύτερα αιματώματα προκαλούν όχι μόνο νευρολογική βλάβη αλλά και μπορεί να απειλήσουν άμεσα την ζωή του ασθενούς. |
Αυτόματο ενδοεγκεφαλικό αιμάτωμα (κόκκινο περίγραμμα) με περιεστικό οίδημα (μπλέ). Αιμορραγία και στην αριστερή πλάγια κοιλία του εγκεφάλου (πράσινο βέλος). |
Θεραπεία
Η επιλογή της θεραπείας στο αυτόματο ενδοεγκεφαλικό αιμάτωμα πρέπει να είναι ιδιαιτέρως εξατομικευμένη. Το μεγέθος και η θέση του αιματώματος, η ηλικία και η γενική κατάσταση του ασθενούς, η πηκτικότητα του αίματος και η δυνατότητα αναστροφής της διαταραχής της αν αυτή υπάρχει, η ποσότητα του οιδήματος του εγκεφάλου και τέλος το είδος και ο βαθμός της νευρολογικής βλάβης ορίζουν την επιλογή της. Σε γενικές γραμμές μικρά αιματώματα που δεν προκαλούν σοβαρό νευρολογικό έλλειμμα μπορούν να τεθούν υπό παρακολούθηση ενώ μεγαλύτερα αιματώματα που προκαλούν σοβαρή πίεση στον εγκέφαλο, και κυρίως αυτά που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του, μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο ακόμα και άμεσης χειρουργικής παροχέτευσης με την βοήθεια κρανιοτομίας, με σκοπό κυρίως την επιβίωση του ασθενούς και λιγότερο την ανάταξη της νευρολογικής βλάβης, η οποία είναι συνήθως πολύ αμφίβολη. Σε περιπτώσεις εγκεφαλικής αιμορραγίας στις οποίες διαπιστώνεται ανεύρυσμα ή αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία του εγκεφάλου η θεραπεία έχει ως επιπλέον σκοπό την αποφυγή της επαναιμορραγίας και για αυτό πρέπει να συμπεριλαμβάνει και την αιτία του αιματώματος. Δες και ενότητες: Παροχέτευση Αυτόματου Ενδοεγκεφαλικού Αιματώματος, Ανευρύσματα και Αρτηριοφλεβώδεις Δυσπλασίες Εγκεφάλου και Απολίνωση και Εμβολισμός Εγκεφαλικού Ανευρύσματος.