Το αυχενικό σύνδρομο είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων από την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης (ΑΜΣΣ), το οποίο συμπεριλαμβάνει αυχεναλγία, επώδυνο περιορισμό κινήσεων του αυχένα με δυσκαμψία, ινιακή κεφαλαλγία και ενίοτε ζάλη. Κατά κανόνα οφείλεται σε εκφυλιστική νόσο της ΑΜΣΣ (φθορά των μεσοσπονδυλίων δίσκων, υπερτροφία και φλεγμονή των αρθρώσεων της ΑΜΣΣ) η οποία προκαλεί ισχυρό και χρόνιο μυϊκό σπασμό στους αυχενικούς μύες. Η διάγνωση είναι αρκετά τυπική κλινικά και συχνά δεν απαιτεί ειδικές απεικονιστικές εξετάσεις, οι οποίες μπορεί και να μην παρουσιάζουν σημαντικά παθολογικά ευρήματα στη συγκεκριμένη νόσο. Η θεραπεία είναι στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων συντηρητική. Ως αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο ορίζεται ο συνδυασμός αυχεναλγίας και βραχιαλγίας, πόνου δηλαδή σε ένα, ή σπανιότερα και τα 2 άνω άκρα. Η προέλευση του πόνου στο άνω άκρο είναι, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, μια κήλη αυχενικού μεσοσπονδυλίου δίσκου, η οποία πιέζει το παρακείμενο εξερχόμενο αυχενικό νεύρο, κάτι που ο ασθενής αντιλαμβάνεται ως άλγος κατά μήκος

Επίπτωση και Αιτίες

Αυχενικό Σύνδρομο

Το αυχενικό σύνδρομο αποτελεί την πιο συχνή αιτία χρόνιου άλγους στον αυχένα και προσβάλει ένα όχι ασήμαντο μέρος του πληθυσμού σε όλες τις ηλικίες. Παρατηρείται συχνότερα σε γυναίκες και σε ασθενείς που ανήκουν σε συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες στις οποίες καταπονείται ο αυχένας (υπάλληλοι γραφείου, κομμωτές, οδοντίατροι κα). Η αιτία του αυχενικού συνδρόμου είναι συνήθως χρόνιοι μικροτραυματισμοί της ΑΜΣΣ οι οποίοι την φθείρουν και διαταράσουν την φυσιολογική εμβιομηχανική της με αποτέλεσμα φλεγμονή στο σύνθετο σύνολο που την αποτελεί (μύες, συνδέσμους αρθρώσεις, μεσοσπονδύλιους δίσκους). Τα συμπτώματα του αυχενικού συνδρόμου είναι πολλά και δεν συνυπάρχουν πάντα σε κάθε ασθενή. Κυριότερο είναι ο πόνος στον αυχένα, ιδιαίτερα στην κίνηση, και η δυσκαμψία της ΑΜΣΣ. Ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν ινιακή κεφαλαλγία, στην περιοχή της έκφυσης των αυχενικών μυών και ζάλη στην κίνηση της κεφαλής. Πόνος στους τραπέζιους δεν είναι σπάνιος. Η επέκταση του πόνου ή μουδιάσματα στα άνω άκρα σημαίνει κατά κανόνα εκφύλιση της ΑΜΣΣ με πίεση σε αυχενικά νεύρα, συνήθως εξαιτίας κήλης ενός ή περισσοτέρων μεσοσπονδυλίων δίσκων. Τα συμπτώματα ανάγουν τότε περισσότερο σε αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο ή αυχενική μυελοπάθεια και απαιτούν διαφορετική, πιο επιθετική, διαγνωστική και θεραπεία. Η διάγνωση αυχενικό σύνδρομο προϋποθέτει αποκλεισμό άλλης αιτιολογίας πέραν της εκφυλιστικής αστάθειας όπως για παράδειγμα οι όγκοι.  

Αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο

Ως αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο ορίζεται ο πόνος στην περιοχή του αυχένα με επέκταση σε ένα από τα δύο άκρα. Είναι ένα τυπικό σύμπτωμα πίεσης σε ένα από τα αυχενικά νεύρα τα οποία νευρώνουν τα άνω άκρα. Η πίεση στο αυχενικό νεύρο που έχει επηρεαστεί συμβαίνει συχνότερα στην έξοδό του από τον σπονδυλικό σωλήνα από το νευρικό τρήμα, είτε λόγω κήλης του αυχενικού μεσοσπονδυλίου δίσκου, είτε λόγω στένωσης του τρήματος από εκφύλιση ή άλλες σπανιότερες αιτίες. Αυτό δημιουργεί αρχικά πόνο και όταν η πίεση είναι έντονη ή/και χρόνια, μπορεί να δημιουργήσει και υπαισθησία ή/και αδυναμία στο επηρεαζόμενο άκρο. Βλάβες των αυχενικών νεύρων περιφερικότερα του τρήματος, όπως τραυματισμοί και όγκοι, μπορεί και αυτές να προκαλέσουν νευροπαθητικό πόνο είναι όμως πολύ σπανιότερες.

Κήλη αυχενικού μεσοσπονδυλίου δίσκου (φούξια πλαίσιο), με στένωση του νευρικού τρήματος  και πίεση του εξερχόμενου νεύρου. 

Διάγνωση

Απαραίτητες είναι

Η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση,

Αν από αυτές προκύψουν:

Έντονες ή χρόνιες ενοχλήσεις,

Παθολογικά νευρολογικά ευρήματα από τα άνω άκρα,

Ευρήματα ή ιστορικό ανάγων σε κακοήθη νόσο, λοίμωξη ή άλλη σοβαρή νόσο,

τότε:

Μαγνητική τομογραφία της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης,

Και σε ορισμένες περιπτώσεις επιπλέον:

Ακτινογραφίες της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, και ενίοτε δυναμικές λήψεις σε κάμψη και έκταση,

Αξονική τομογραφία της αυχενικής μοίρας μοίρας της σπονδυλικής στήλης με τρισδιάστατη ανασύνθεση,

Ηλεκτρομυογράφημα και ταχύτητα αγωγής νεύρων άνω άκρων.

Πρόγνωση

Το αυχενικό σύνδρομο είναι μια εξ' ορισμού χρόνια και υποτροπιάζουσα κατάσταση της οποίας η πρόγνωση εξαρτάται από την ένταση και έκταση των συντηρητικών θεραπευτικών μέτρων (δες ενότητα Θεραπεία). 

Το αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο έχει καλή πρόγνωση στην πλειοψηφία των ασθενών και υψηλά ποσοστά ίασης με απλή αναλγητική αγωγή και ανάπαυση του αυχένα. Μια μειοψηφία ασθενών με έντονο πόνο και κυρίως ανάπτυξη νευρολογικού ελλείμματος (αδυναμία ή/και υπαισθησία, μούδιασμα άνω άκρου) χρήζει κλινικής και απεικονιστικής αξιολόγησης με σκοπό να διαπιστωθεί η ανάγκη χειρουργικής αποσυμπίεσης του αυχενικού νεύρου έτσι ώστε να βελτιωθεί ο πόνος τους και να μην μονιμοποιηθεί η νευρολογική βλάβη.

Κλωβός αυχενικής σπονδυλοδεσίας (μπλέ) μετά από αυχενική δισκεκτομή, επίπεδο  Α5-Α6 (πράσινο βέλος)

Θεραπεία

Αυχενικό σύνδρομο

Το αυχενικό σύνδρομο έχει κατά κανόνα συντηρητική θεραπεία η οποία περιλαμβάνει ένα συνδυασμό συνήθως αναλγητικών φαρμάκων, στήριξης και ακινητοποίησης του αυχένα με αυχενικό κηδεμόνα (στις οξείες φάσεις του συνδρόμου), φυσικοθεραπείας και κυρίως τροποποίησης της εργονομίας του εργασιακού χώρου προκειμένου να μην καταπονείται ο αυχένας. 

Αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο

Το αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο αντιμετωπίζεται συνήθως συντηρητικά με τα ίδια ουσιαστικά θεραπευτικά μέτρα. Εξαίρεση αποτελούν οι ασθενείς με έντονο πόνο που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στα αναλγητικά φάρμακα και οι αυτοί οι οποίοι αναπτύσσουν αδυναμία ή εγκαθιστούν υπαισθησία (μούδιασμα) στο άνω άκρο. Η θεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις είναι όχι σπάνια χειρουργική, προκειμένου να βελτιωθεί άμεσα η ποιότητα ζωής και κυρίως να μην μονιμοποιηθεί το νευρολογικό έλλειμμα. Δες και ενότητες: Πρόσθια Αυχενική Μικροχειρουργική Δισκεκτομή, Πρόσθια Αυχενική Σπονδυλοδεσία και Αυχενική Αρθροπλαστική.

Ως κήλη ορίζεται ο τραυματισμός του σκληρού εξωτερικού περιβλήματος του δίσκου (ινώδης δακτύλιος) και η προβολή (ή και διαφυγή) του μαλακότερου περιεχομένου του δίσκου (πηκτοειδής πυρήνας) έξω από τα φυσιολογικά ανατομικά όρια του μεσοσπονδυλίου δίσκου. Οι αυχενικές δισκοκήλες μπορεί να είναι ασυμπτωματικές, να προκαλούν τοπικό πόνο (αυχεναλγία) ή/και να πιέζουν ένα αυχενικό νεύρο οπότε προκαλούν πόνο κατά μήκος του, σύστοιχου με την κήλη, άνω άκρου με κατανομή στην περιοχή που νευρώνεται από αυτό (αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο). Η πίεση στο αυχενικό νεύρο μπορεί όταν είναι σημαντική ή χρόνια να προκαλέσει και διαταραχή της λειτουργίας του με αποτέλεσμα παραισθησία, υπαισθησία (μούδιασμα) και αδυναμία του άνω άκρου. Πίεση από την κήλη στον νωτιαίο μυελό μπορεί να προκαλέσει αυχενική μυελοπάθεια, με συμπτώματα σε περισσότερο από ένα άκρα (συνήθως στα άνω) και σε προχωρημένο στάδιο και στα κάτω άκρα με διαταραχή της βάδισης. 

Επίπτωση και Αιτίες

Η αυχενική δισκοκήλη είναι ένα σχετικά κοινό απεικονιστικό εύρημα, πάνω από το 50% του ενήλικου πληθυσμού έχει διαφόρων βαθμών προβολές ενός ή περισσοτέρων μεσοσπονδυλίων δίσκων στη μαγνητική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και περίπου 30% παρουσιάζει απεικονιστικά σημαντική δισκοκήλη. Οι περισσότερες είναι και παραμένουν ασυμπτωματικές, όμως ένας μεγάλος αριθμός ασθενών θα αναπτύξει οσφυαλγία και περίπου 2% του πληθυσμού θα αναπτύξει ισχιαλγία εξ’ αιτίας τους. Οι περισσότεροι ασθενείς είναι μεταξύ 20 και 60 ετών-μέσος όρος ηλικίας στην ανάπτυξη συμπτωμάτων είναι τα 35 έτη. Τα επίπεδα της οσφυϊκής μοίρας τα οποία πλήττονται συχνότερα είναι τα κατώτερα (Ο4-Ο5 ακολουθούμενο από το Ο5-Ι1). Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη οσφυϊκής δισκοκήλης είναι η παχυσαρκία, το κάπνισμα, και συγκεκριμένα ήδη εργασιών και δραστηριοτήτων (άρση βαρών αλλά και καθιστική ζωή). Κληρονομικοί παράγοντες φαίνεται να είναι σημαντικοί σε ασθενείς που αναπτύσσουν δισκοκήλες σε νεαρές ηλικίες (κάτω των 30).  

Συμπτώματα

Η αυχενική δισκοκήλη μπορεί να προκαλέσει πόνο στον αυχένα (αυχεναλγία), πόνο στο σύστοιχο με την κήλη άκρο (αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο) ή συμπτώματα από περισσότερα από ένα άκρα (άνω και κάτω) όταν πιέζεται ο αυχενικός νωτιαίος μυελός. Η συνήθης εξέλιξη είναι αρχικά αυχεναλγία η οποία σταδιακά μετατρέπεται σε αυχενοβραχιόνιο σύνδρομο. Ορισμένοι ασθενείς αναπτύσσουν και νευρολογικό έλλειμμα στο επηρεασμένο άνω άκρο το οποίο μπορεί να είναι υπαισθησία (μούδιασμα) ή αδυναμία. 

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου (κάτω), με στένωση του νευρικού τρήματος  και πίεση του εξερχόμενου νεύρου.Σύγκριση με φυσιολογικό δίσκο, τρήμα στην άνω εικόνα.

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου (κόκκινο περίγραμμα), η οποία προκαλεί στένωση του δεξιού τρήματος και πίεση στο νεύρο (κυανό βέλος). Αριστερό νεύρο με πράσινο βέλος.

Η αδυναμία είναι συνήθως εντοπισμένη στην κάμψη ή τη έκταση της ποδοκνημικής άρθρωσης ή/και του γόνατος, αλλά και άλλες μυϊκές ομάδες μπορεί να είναι επηρεασμένες.
Οι κήλες των οσφυϊκών μεσοσπονδυλίων δίσκων μπορεί επίσης να συμβάλουν ( μαζί με την γενικευμένη εκφύλιση και υπερτροφία οστικών και συνδεσμικών στοιχείων) και στη στένωση του οσφυϊκού σπονδυλικού σωλήνα η οποία προκαλεί νευρογενή διαλείπουσα χωλότητα, δηλαδή αδυναμία στα κάτω άκρα μετά από βραχεία απόσταση βάδισης. Το θέμα αυτό αναπτύσσεται στην ενότητα Στένωση Οσφυϊκού Σπονδυλικού Σωλήνα. 
Ισχυρή οσφυαλγία, αδυναμία και μούδιασμα σε ένα ή και τα δύο κάτω άκρα (μερικές φορές χωρίς πόνο σε αυτά), υπαισθησία (μούδιασμα) της περιοχής των γεννητικών οργάνων και του περινέουκαι διαταραχή της ούρησης ή της αφόδευσης (επίσχεση ή/και ακράτεια)είναι συμπτώματα οξείας και σοβαρής πίεσης στα νεύρα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και συνιστούν μια (σπάνια) συνδρομή που ονομάζεται ιππουριδική και χρήζει άμεσης χειρουργικής επέμβασης

Διάγνωση

Απαραίτητες είναι:

Η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση,

Η μαγνητική τομογραφία της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (αξονική τομογραφία μόνο όταν δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μαγνητική λόγω π.χ. βηματοδότη).

Σε ορισμένες περιπτώσεις:

Το ηλεκτρομυογράφημα με ταχύτητα αγωγής νεύρων άνω ή τεσσάρων άκρων και όταν υπάρχει υποψία αυχενικής μυελοπάθειας τα προκλητά σωματοαισθητικά δυναμικά.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση της οσφυαλγίας και ισχιαλγίας από την οσφυϊκή δισκοκήλη είναι πολύ καλή. Η πλειοψηφία των ασθενών βελτιώνεται σημαντικά με συντηρητική θεραπεία (αναλγητική φαρμακευτική αγωγή, αντιφλεγμονώδη, ανάπαυση, αν και υποτροπιάζοντα επεισόδια είναι αρκετά συχνά. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την οσφυαλγία το 90% των ασθενών βελτιώνεται σημαντικά σε 4 εβδομάδες και το 95% σε 3 μήνες. Στους ασθενείς με ισχιαλγία η πρόγνωση είναι λίγο χειρότερη με το 75% από αυτούς να έχει σημαντική βελτίωση έως 3 μήνες μετά την έναρξη του πόνου. Μια μειοψηφία ασθενών, όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, έχει χρόνιο πόνο, συνήθως με υφέσεις και εξάρσεις, η διάρκεια του οποίου μπορεί να είναι και μεγάλη.

 Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου,επίπεδο  Ο5-Ι1, (φούξια βέλος). Ιππουρίδα με πράσινο βέλος.

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου,επίπεδο  Ο4-Ο5 (πράσινο βέλος). 

Θεραπεία

Οι αποφάσεις για το είδος και τον χρόνο των θεραπευτικών στην κήλη του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου είναι ιδιαίτερα εξατομικευμένες και εξαρτώνται από τον συνδυασμό του ιστορικού, των κλινικών και απεικονιστικών ευρημάτων. Στους ασθενείς με οσφυαλγία και οσφυοϊσχιαλγία η θεραπεία είναι αρχικά συντηρητική. Αυτή περιλαμβάνει αναλγητική αγωγή (συνήθως αντιφλεγμονώδη), διακοπή των επώδυνων δραστηριοτήτων όπως η άρση βαρών, βραχεία ανάπαυση (ο κλινοστασμός δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμος ή επωφελής μετά από μερικές ημέρες) σε συνδυασμό κατόπιν με ήπια κινητοποίηση όπως βάδιση ή κολύμβηση και τροποποίηση του τρόπου ζωής (απώλεια βάρους στους παχύσαρκους, διακοπή καπνίσματος και καθιστικής ζωής). Τοπικές εγχύσεις κορτιζόνης (επισκληρίδιες, διατρηματικές) μπορεί να είναι ωφέλιμες σε επιλεγμένους ασθενείς. Ασθενείς στους οποίους πρέπει να γίνεται αντιμετωπίζονται χειρουργικά (ή τουλάχιστον να αξιολογούνται για αυτό) είναι αυτοί στους οποίους η συντηρητική αγωγή δεν επαρκεί (έντονος ή χρόνιος πόνος) και αυτοί που εγκαθιστούν νευρολογικό έλλειμμα (ιδιαίτερα οι ασθενείς με ταχεία επιδείνωση αυτού). Το ήπιο νευρολογικό έλλειμμα μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αναστραφεί με συντηρητική αγωγήαλλά η έκβασή του με αυτό τον τρόπο είναι αβέβαιη και ενέχεται ο κίνδυνος επιδείνωσης και μονιμοποίησης του. Στους ασθενείς με ιππουριδική συνδρομή η θεραπεία είναι ανεξαιρέτως χειρουργική.

Η οσφυαλγία (πόνος στη μέση) είναι μια από τις πιο κοινές μυοσκελετικές αιτίες επίσκεψης σε ιατρείο. Περίπου το 80% του πληθυσμού θα προσβληθεί κάποια στιγμή στη ζωή του από οσφυαλγία. Στο 85% των περιπτώσεων δεν ανιχνεύεται σαφής αιτία, σκοπός της διερεύνησης είναι περισσότερο να αποκλειστούν υποκείμενες ανατομικές βλάβες και κυρίως λοιμώδεις ή ογκολογικές αιτιολογίες. Αντιθέτως η ισχιαλγία (επέκταση του πόνου στο κάτω άκρο κατά μήκος του ισχιακού νεύρου) είναι λιγότερο κοινή και κατά κανόνα έχει ανατομικό υπόβαθρο - στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αιτία της είναι μια κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ή/και η στένωση του οσφυϊκού σπονδυλικού σωλήνα. Ο συνδυασμός των παραπάνω ονομάζεται οσφυοϊσχιαλγία. 

Επίπτωση και Αιτίες

Οσφυαλγία

Ο πόνος στη μέση είναι μια από τις πλέον συνηθισμένες αιτίες ιατρικής επίσκεψης, όσον αφορά στο μυοσκελετικό σύστημα. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 80% του πληθυσμού θα έχει ένα ή περισσότερα επεισόδια οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής του. Οι αιτίες της οσφυαλγίας είναι πολλές, με απόλυτα συνηθέστερη την θλάση των μυών της οσφύης από υπερβολική κόπωση, άρση βαρών ή κάποιο μικροτραυματισμό. Ως οσφυαλγία μπορεί όμως να εκδηλωθούν και πιο σοβαρές καταστάσεις όπως η κήλη του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου, η αστάθεια και οι ανατομικές διαταραχές της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης από εκφύλιση, κάταγμα, όγκο ή λοίμωξη. Οσφυαλγία μπορεί να προκληθεί επίσης και από οργανικά συστήματα εκτός του μυοσκελετικού, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής του οποίου η ρήξη συνοδεύεται πολύ συχνά από αντανακλούμενη οσφυαλγία.

Ισχιαλγία

Η ισχιαλγία είναι ένα τυπικό σύμπτωμα πίεσης σε ένα από τα οσφυϊκά νεύρα τα οποία νευρώνουν τα κάτω άκρα.
Τα οσφυϊκά νεύρα ενώνονται και σχηματίζουν τα περιφερικά νεύρα των κάτω άκρων εκ των οποίων το μεγαλύτερο είναι το ισχιακό, και από εκεί προέρχεται και ο όρος. Η πίεση στο οσφυϊκό νεύρο συμβαίνει συχνότερα στην έξοδό του από τον σπονδυλικό σωλήνα από το νευρικό τρήμα, είτε λόγω κήλης του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου, είτε λόγω στένωσης του τρήματος από εκφύλιση, σπονδυλολίσθηση ή άλλες αιτίες. Αυτό δημιουργεί αρχικά πόνο και όταν η πίεση είναι έντονη ή/και χρόνια, υπαισθησία και αδυναμία στο επηρεαζόμενο άκρο. Βλάβες του ισχιακού νεύρου περιφερικότερα του τρήματος, όπως τραυματισμοί και όγκοι, μπορεί και αυτές να προκαλέσουν ισχιαλγία είναι όμως πολύ σπανιότερες.

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου (κάτω), με στένωση του νευρικού τρήματος  και πίεση του εξερχόμενου νεύρου. Σύγκριση με φυσιολογικό δίσκο, τρήμα στην άνω εικόνα.

Διάγνωση

Οσφυαλγία

Απαραίτητες είναι:

Η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση.

Αν από αυτές προκύψουν:

Έντονες ή χρόνιες ενοχλήσεις,

Παθολογικά νευρολογικά ευρήματα από τα κάτω άκρα ή ορθοκυστικές διαταραχές,

Ευρήματα ή ιστορικό κακοήθους νόσου, λοίμωξης ή άλλης σοβαρής συστηματικής νόσου,

τότε:

Μαγνητική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης,

Και σε ορισμένες περιπτώσεις:

Ακτινογραφίες της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, και ενίοτε δυναμικές λήψεις σε κάμψη και έκταση,

Αξονική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης με τρισδιάστατη ανασύνθεση

Ηλεκτρομυογράφημα και ταχύτητα αγωγής νεύρων κάτω άκρων.

Πρόγνωση

Οσφυαλγία

Η πρόγνωση της απλής οσφυαλγίας είναι εξαιρετική με απλά ανακουφιστικά μέτρα όπως η λήψη αναλγητικών και η ξεκούραση.
Στις πιο σύνθετες περιπτώσεις με υποκείμενη ανατομική βλάβη η πρόγνωση εξαρτάται από το είδος και της βαρύτητα αυτής.

Ισχιαλγία

Η ισχιαλγία, όταν οφείλεται σε κήλη του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου έχει επίσης εξαιρετικά ποσοστά ίασης με συντηρητική
θεραπεία (ανάπαυση, αναλγητικά), περίπου 90% από τους ασθενείς θα είναι σημαντικά βελτιωμένοι σε 6 εβδομάδες από την έναρξή της,
ποσοστό που ανέρχεται σε περίπου 95% σε 3 μήνες από το πρώτο σύμπτωμα. Μια μειοψηφία ασθενών αναπτύσσει πολύ έντονη συμπτωματολογία
με ισχυρό πόνο που δεν ανταποκρίνεται σε φαρμακευτική αγωγή ή νευρολογικό έλλειμμα στο επηρεασμένο κάτω άκρο (αδυναμία, μούδιασμα) και
αποτελεί, εξ' αιτίας των παραπάνω, αντικείμενο χειρουργικής αξιολόγησης.

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου, επίπεδο
Ο4-Ο5 (πράσινο βέλος)

Θεραπεία

Οσφυαλγία

Τα επεισόδια οσφυαλγίας που ανακύπτουν μετά από σωματική κόπωση σπάνια χρειάζονται κάποια άλλη θεραπεία πέραν από την συμπτωματική. Χρήσιμη είναι και η ενδυνάμωση των ραχιαίων και κοιλιακών μυών σε δεύτερο χρόνο και σε προληπτικό επίπεδο. Χρόνια ή έντονη οσφυαλγία καλό είναι να αξιολογείται κλινικά και απεικονιστικά, προκειμένου να διαπιστωθούν ανατομικές βλάβες της σπονδυλικής στήλης (όπως η στένωση του σπονδυλικού σωλήνα) και κυρίως άλλες αιτίες για αυτήν όπως όγκοι και σπονδυλικές λοιμώξεις, ειδικά σε ασθενείς με σχετικό ιστορικό. Η περαιτέρω θεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις εξαρτάται από το είδος και την βαρύτητα της αιτιολογίας και είναι συχνά χειρουργική. Δες και ενότητες: Οσφυϊκή Πεταλεκτομή και Οσφυϊκή Σπονδυλοδεσία.

Ισχιαλγία

Η ισχιαλγία κατά κανόνα είναι αποτέλεσμα οσφυϊκής δισκοκήλης. Η θεραπεία της είναι συνήθως συντηρητική εκτός από τις περιπτώσεις όπου η αναλγητική αγωγή δεν αρκεί και κυρίως σε αυτές στις οποίες αναπτύσσεται επιπλέον του πόνου μούδιασμα ή αδυναμία στο κάτω άκρο. Οι ασθενείς αυτοί πρέπει να αξιολογούνται χειρουργικά γιατί μπορεί να εγκαταστήσουν μόνιμο νευρολογικό έλλειμμα εάν δεν αποσυμπιεστεί το νεύρο. Η αξιολόγηση αυτή πρέπει να συμβαίνει άμεσα όταν το νευρολογικό έλλειμμα αφορά και στα δύο κάτω άκρα, όταν παρουσιάζουν υπαισθησία της περιοχής των γεννητικών οργάνων ή διαταραχές της ούρησης και της αφόδευσης. Δες και ενότητες: Οσφυϊκή Μικροχειρουργική Δισκεκτομή και Οσφυϊκή Πεταλεκτομή. 

Ως κήλη ορίζεται ο τραυματισμός του σκληρού εξωτερικού περιβλήματος του δίσκου (ινώδης δακτύλιος) και η προβολή (ή και διαφυγή) του μαλακότερου περιεχομένου του δίσκου (πηκτοειδής πυρήνας) έξω από τα φυσιολογικά ανατομικά όρια του μεσοσπονδυλίου δίσκου. Οι οσφυϊκές δισκοκήλες μπορεί να είναι ασυμπτωματικές, να προκαλούν τοπικό πόνο (οσφυαλγία) ή/και να πιέζουν ένα οσφυϊκό νεύρο οπότε προκαλούν πόνο κατά μήκος του, σύστοιχου με την κήλη, κάτω άκρου με κατανομή στην περιοχή που νευρώνεται από αυτό (ισχιαλγία). Η πίεση στο οσφυϊκό νεύρο μπορεί όταν είναι σημαντική ή χρόνια να προκαλέσει και διαταραχή της λειτουργίας του με αποτέλεσμα παραισθησία, υπαισθησία (μούδιασμα) και αδυναμία του κάτω άκρου. Η πρόγνωση της κήλης του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου είναι γενικά καλή, ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών παρουσιάζει σημαντική βελτίωση ή ακόμη και πλήρη ανάταξη του πόνου εντός μερικών εβδομάδων από την έναρξη του με συντηρητική θεραπεία. Η χειρουργική επέμβαση αξιολογείται στους ασθενείς με πολύ έντονο ή χρόνιο πόνο που δεν ανταποκρίνεται στην αναλγητική αγωγή και κυρίως (άμεσα) σε αυτούς που αναπτύσσουν οποιοδήποτε νευρολογικό έλλειμμα.

Επίπτωση και Αιτίες

Η οσφυϊκή δισκοκήλη είναι ένα σχετικά κοινό απεικονιστικό εύρημα, πάνω από το 50% του ενήλικου πληθυσμού έχει διαφόρων βαθμών προβολές ενός ή περισσοτέρων μεσοσπονδυλίων δίσκων στη μαγνητική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και περίπου 30% παρουσιάζει απεικονιστικά σημαντική δισκοκήλη. Οι περισσότερες είναι και παραμένουν ασυμπτωματικές, όμως ένας μεγάλος αριθμός ασθενών θα αναπτύξει οσφυαλγία και περίπου 2% του πληθυσμού θα αναπτύξει ισχιαλγία εξ’ αιτίας τους. Οι περισσότεροι ασθενείς είναι μεταξύ 20 και 60 ετών-μέσος όρος ηλικίας στην ανάπτυξη συμπτωμάτων είναι τα 35 έτη. Τα επίπεδα της οσφυϊκής μοίρας τα οποία πλήττονται συχνότερα είναι τα κατώτερα (Ο4-Ο5 ακολουθούμενο από το Ο5-Ι1). Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη οσφυϊκής δισκοκήλης είναι η παχυσαρκία, το κάπνισμα, και συγκεκριμένα ήδη εργασιών και δραστηριοτήτων (άρση βαρών αλλά και καθιστική ζωή). Κληρονομικοί παράγοντες φαίνεται να είναι σημαντικοί σε ασθενείς που αναπτύσσουν δισκοκήλες σε νεαρές ηλικίες (κάτω των 30).  

Συμπτώματα

Η οσφυϊκή δισκοκήλη μπορεί να προκαλέσει πόνο στην μέση (οσφυαλγία), πόνο στο σύστοιχο με την κήλη άκρο -σπανιότερα και στα δύο- (ισχιαλγία) ή συνδυασμό των δύο (οσφυοϊσχιαλγία). Η συνήθης εξέλιξη είναι αρχικά οσφυαλγία η οποία σταδιακά μετατρέπεται σε ισχιαλγία. Ορισμένοι ασθενείς αναπτύσσουν και νευρολογικό έλλειμμα στο επηρεασμένο κάτω άκρο το οποίο μπορεί να είναι υπαισθησία (μούδιασμα) ή μυϊκή αδυναμία. 

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου (κάτω), με στένωση του νευρικού τρήματος  και πίεση του εξερχόμενου νεύρου.Σύγκριση με φυσιολογικό δίσκο, τρήμα στην άνω εικόνα.

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου (κόκκινο περίγραμμα), η οποία προκαλεί στένωση του δεξιού τρήματος και πίεση στο νεύρο (κυανό βέλος). Αριστερό νεύρο με πράσινο βέλος.

Η αδυναμία είναι συνήθως εντοπισμένη στην κάμψη ή τη έκταση της ποδοκνημικής άρθρωσης ή/και του γόνατος, αλλά και άλλες μυϊκές ομάδες μπορεί να είναι επηρεασμένες.
Οι κήλες των οσφυϊκών μεσοσπονδυλίων δίσκων μπορεί επίσης να συμβάλουν (μαζί με την γενικευμένη εκφύλιση και υπερτροφία οστικών και συνδεσμικών στοιχείων) και στη στένωση του οσφυϊκού σπονδυλικού σωλήνα η οποία προκαλεί νευρογενή διαλείπουσα χωλότητα, δηλαδή αδυναμία στα κάτω άκρα μετά από βραχεία απόσταση βάδισης. Το θέμα αυτό αναπτύσσεται στην ενότητα Στένωση Οσφυϊκού Σπονδυλικού Σωλήνα.
Ισχυρή οσφυαλγία, αδυναμία και μούδιασμα σε ένα ή και τα δύο κάτω άκρα (μερικές φορές χωρίς πόνο σε αυτά), υπαισθησία (μούδιασμα) της περιοχής των γεννητικών οργάνων και του περινέου και διαταραχή της ούρησης ή της αφόδευσης (επίσχεση ή/και ακράτεια) είναι συμπτώματα οξείας και σοβαρής πίεσης στα νεύρα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και συνιστούν μια (σπάνια) συνδρομή που ονομάζεται ιππουριδική και χρήζει άμεσης χειρουργικής επέμβασης

Διάγνωση

Απαραίτητες είναι:

Η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση,

Η μαγνητική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (αξονική τομογραφία μόνο όταν δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μαγνητική λόγω π.χ. βηματοδότη).

Σε ορισμένες περιπτώσεις:

Το ηλεκτρομυογράφημα με ταχύτητα αγωγής νεύρων κάτω άκρων.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση της οσφυαλγίας και ισχιαλγίας από την οσφυϊκή δισκοκήλη είναι πολύ καλή. Η πλειοψηφία των ασθενών βελτιώνεται σημαντικά με συντηρητική θεραπεία (αναλγητική φαρμακευτική αγωγή, αντιφλεγμονώδη, ανάπαυση), αν και υποτροπιάζοντα επεισόδια είναι αρκετά συχνά. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την οσφυαλγία το 90% των ασθενών βελτιώνεται σημαντικά σε 6 εβδομάδες και το 95% σε 3 μήνες. Στους ασθενείς με ισχιαλγία η πρόγνωση είναι λίγο χειρότερη με το 75% από αυτούς να έχει σημαντική βελτίωση έως 3 μήνες μετά την έναρξη του πόνου. Μια μειοψηφία ασθενών, όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, έχει χρόνιο πόνο, συνήθως με υφέσεις και εξάρσεις, η διάρκεια του οποίου μπορεί να είναι και μεγάλη.

 Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου,επίπεδο  Ο5-Ι1, (φούξια βέλος). Ιππουρίδα με πράσινο βέλος.

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου, επίπεδο
Ο4-Ο5 (πράσινο βέλος). 

Θεραπεία

Οι αποφάσεις για το είδος και τον χρόνο των θεραπευτικών χειρισμών στην κήλη του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου είναι ιδιαίτερα εξατομικευμένες και εξαρτώνται από τον συνδυασμό του ιστορικού, των κλινικών και απεικονιστικών ευρημάτων. Στους ασθενείς με οσφυαλγία και οσφυοϊσχιαλγία η θεραπεία είναι αρχικά συντηρητική. Αυτή περιλαμβάνει αναλγητική αγωγή (συνήθως αντιφλεγμονώδη), διακοπή των επώδυνων δραστηριοτήτων όπως η άρση βαρών, βραχεία ανάπαυση (ο κλινοστασμός δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμος ή επωφελής μετά από μερικές ημέρες) σε συνδυασμό κατόπιν με ήπια κινητοποίηση όπως βάδιση ή κολύμβηση και τροποποίηση του τρόπου ζωής (απώλεια βάρους στους παχύσαρκους, διακοπή καπνίσματος και καθιστικής ζωής). Τοπικές εγχύσεις κορτιζόνης (επισκληρίδιες, διατρηματικές) μπορεί να είναι ωφέλιμες σε επιλεγμένους ασθενείς.
Ασθενείς οι οποίοι πρέπει να αντιμετωπίζονται χειρουργικά (ή τουλάχιστον να αξιολογούνται για αυτό) είναι αυτοί στους οποίους η συντηρητική αγωγή δεν επαρκεί (έντονος ή χρόνιος πόνος) και κυρίως αυτοί που εγκαθιστούν νευρολογικό έλλειμμα (ιδιαίτερα οι ασθενείς με ταχεία εγκατάσταση ή επιδείνωση αυτού). Το ήπιο νευρολογικό έλλειμμα μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αναστραφεί με συντηρητική αγωγή αλλά η έκβασή του με αυτό τον τρόπο είναι αβέβαιη και ενέχεται ο κίνδυνος επιδείνωσης και μονιμοποίησης του. Στους ασθενείς με ιππουριδική συνδρομή η θεραπεία είναι ανεξαιρέτως χειρουργική. Δες και ενότητα: Οσφυϊκή Μικροχειρουργική Δισκεκτομή.